ЭРГЭЛЗЭЭТЭЙ ТҮҮХ

1.Зүчи
Чингис хаан Хонгирад аймгаас бэр буулган Бөртэ хатантай гал голомтоо асаан хуримын бэлэг сэлтээс хэрээд аймгийн Ван хаантай хуваалгахаар явсан хойно  3 мэргэд довтлон Бөртэ хатныг булаан 8 сар болсны дараа эргүүлэн   Чингис хаан булаан Бөртэ г  гэртээ авчирсны дараа удалгүй төрсөн байдаг.Одоог хүртэл Зүчийг  хэний хүүхэд гэгдэг нь эргэлзээтэй байдаг
2.Монголын үе үе ийн хаадийн бунхан
Монголын үе үе ийн алтан ургийн хаадыг их хориг хэмээх газар оршуулдаг байсан гэдэг.Мөн Чингис хаан Өгөөдөй хаан Хублай хаан нарыг 1 газарт оршуулсан гэх аман яриа хууч домог эх сурвалжууд байдаг  эндээс үзэхэд 1 эргэлзээ гарч ирж байгаа . Чингис хааныг нас барсны дараа оршуулж оршуулсан газраар 1000 адуу туун өнгөрүүлсэн оршуулга д оролцсон бүх зарц болуудийг алсан гэх явдал. Тэгэхээр хамт оршуулсан ганцааранг оршуулсан нь эргэлзээтэй.Мөн их хориг гэх газар одоогийн төв хэнтий гэх газруудад байдаг гэх ба бас 1 зүйл бол ӨМӨЗӨ байдаг гэх эрдэмтэд байдаг эдгээр мөн л эргэлзээтэй.
3.Монголын нууц товчоон эх хуулбар
Монголын юан гүрэн задран унасны дараа Тогоонтөмөр хаан 20-30 Морин тэрэг ном судар юан гүрний бичиг баримтыг авж зугтан цагаан хэрмийг давахдаа ихэнхийг хятад ууд булаан шатаасан байдаг.Эрдэмтэд Монголын нууц товчоон Монгол эх хуулбар тэгхэд шатсан мөн Тогоонтөмөр хаан Монгол нутагтаа орж ирэн хаа нэгтээ нуусан гэгдэг.Мөн одоогоос 3-6 жилийн өмнө эх хуулбар одоогийн Тувад байж магад гэсэн эрдэмтэд үзэн байдаг.Монголын нууц товчоон Монгол эх хуулбар байдаг уу байхгуй юу? байдаг бол хаана гэсэн асуудал
4.Монголын хас буу тамга
Чингис хаанаас хойш Цогт тайж хүртэл хэргэлж ирсэн тамга хаана байна гэх явдал.Цогт тайж тамгыг  Төвдтэй байлдан явхийн өмнө хадан завсар нуусан гэдэг.Монголын үе үейин хаадын тамга одоог хүртэл олоогүй.
5.Халх голын дайн
Япончууд өмнөд Монголыг өөртөө дагаар оруулан дараана Халх Монголыг дагаар оруулан Пан Монголизмийг дэлгэрүүлж нэгдүүлэх гэж байсан гэх яриа байдаг тухайн үе дагаар орсон бол яах байсан бол